Uchwały gmin ws. nielegalnych imigrantów, a dostęp do unijnych funduszy. MFiPR tłumaczy

Samorządy są prawnie zobowiązane do przestrzegania unijnych zasad horyzontalnych, a stwierdzenie zapisów dyskryminujących we wnioskach o unijne dofinansowanie skutkuje ich odrzuceniem – wynika z wyjaśnień wiceminister funduszy Katarzyny Pełczyńskiej Nałęcz. Przypomniała ona, że zgodność z tymi zasadami, w tym z Kartą Praw Podstawowych (KPP), jest kluczowym warunkiem dostępu do środków Unii Europejskiej.

Parlamentarzystki Elżbieta Witek i Joanna Borowiak (PiS) zwróciły się do resortu funduszy z interpelacją w sprawie polityki MFiPR wobec nielegalnej migracji oraz wpływu stanowisk samorządów w tej sprawie na dostęp do środków unijnych i krajowych. Posłanki zapytały m.in. czy ministerstwo ma opracowane procedury, bądź stosuje praktyki, polegające na uzależnianiu przyznania środków unijnych od stanowisk samorządów sprzeciwiających się lokowaniu na ich terenie osób przebywających nielegalnie. 

W odpowiedzi minister Katarzyna Pełczyńska Nałęcz przypomniała, że procedury wdrażania funduszy unijnych muszą zapewniać przestrzeganie zasad horyzontalnych określonych w Traktacie o Unii Europejskiej (TUE), zasad pomocniczości i proporcjonalności oraz zasady niedyskryminacji, o której jest mowa w art. 10 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), z uwzględnieniem Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

„To obowiązek wszystkich państw członkowskich, a tym samym wszystkich instytucji i podmiotów zaangażowanych w programowanie, wdrażanie, monitorowanie, ewaluację, informację, promocję oraz kontrolę funduszy europejskich. Dotyczy on także jednostek samorządu terytorialnego uczestniczących w tym procesie” – zaznaczyła szefowa MFiPR.

Dodała przy tym, że dostępność środków unijnych jest uzależniona od spełnienia tzw. mechanizmu warunkowości podstawowej. Do warunków tych należy m.in. przestrzeganie Karty Praw Podstawowych (KPP) oraz Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych (KPON). 

Dalej wiceszefowa MFiPR wyjaśniła, że odniesienie do tych warunków i zasad jest zawarte w „Umowie Partnerstwa dla realizacji polityki spójności 2021-2027 w Polsce”, która jest podstawowym dokumentem określającym sposób wykorzystania funduszy polityki spójności w obecnym okresie programowania. 

Umowa Partnerstwa wskazuje na warunki i zasady horyzontalne, które mają bezpośrednie zastosowanie przy wdrażaniu funduszy europejskich, tj. zgodność z KPP oraz KPON, zasadę równości kobiet i mężczyzn, zasadę równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami, zasadę zrównoważonego rozwoju i zasadę „nie czyń poważnych szkód” oraz zasadę partnerstwa. 

Minister wskazała też na „Wytyczne dotyczące realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021-2027”, które jest podstawowym narzędziem służącym koordynacji przestrzegania zasad horyzontalnych UE przez podmioty ubiegające się o fundusze unijne. Wytyczne zobowiązują wszystkie Instytucje Zarządzające (IZ) programami do zapewnienia spójnego podejścia w ramach wyboru i realizacji projektów do dofinansowania.

Zgodnie z wytycznymi, wszystkie programy powinny zaplanować mechanizmy przeciwdziałające wszelkim formom dyskryminacji, zwłaszcza ze względu na płeć i niepełnosprawność. W tym celu wprowadzono obowiązki, jak np. obowiązkowa ocena wniosku przed jego akceptacją pod kątem zasady równości szans i niedyskryminacji, równości kobiet i mężczyzn, oraz zgodności z KPP i KPON.

„Zgodnie z zapisami wytycznych każdy projekt w ramach funduszy unijnych jest obowiązkowo oceniany przez wyznaczone do tego celu podmioty pod kątem zgodności z zasadami horyzontalnymi. Stwierdzenie występowania zapisów o charakterze dyskryminującym, zgodnie z zapisami wytycznych, będzie wiązać się z odrzuceniem projektu na etapie oceny i brakiem przyznania dofinansowania ze środków UE” – podkreśliła minister.

Pełczyńska-Nałęcz dodała, że dokonując oceny projektów zgodnie z kryteriami dotyczącymi zasad horyzontalnych Instytucje Zarządzające mogą też korzystać z opinii RPO lub wojewodów badających uchwały samorządów lub akty prawa wydawane przez wadze lokalne. 

mp/