Kolno z dawnych lat

Spis zawiera rejestr powracających z Rosji mieszkańców powiatu kolneńskiego w jego ówczesnych granicach administracyjnych, obejmujących część obecnego powiatu łomżyńskiego, m. in. gminy Jedwabne, Przytuły oraz znaczną część gminy Piątnica. Sporządzony został na podstawie przechowywanego w Archiwum w Akt Nowych w Warszawie zespołu 52 „Rada Główna Opiekuńcza w Warszawie” [daty skrajne 1915-1922], seria 16 „Wydział Opieki nad Uchodźcami” [daty skrajne 1917-1919] sygnatura 1378 „Wykazy, kwestionariusze dotyczące reemigracji uchodźców z Rosji, pow. kolneński, 1918 rok”.

Odpowiadając na tak postawione pytanie, musimy pamiętać, że powołane do życia 3 marca 1957 roku i zarejestrowane przez Wy­dział Społeczno-Administracyjny WRN (Wo­jewódzkiej Rady Narodowej) w Białymstoku 22 marca 1957 r. Stowarzyszenie KKS „Orzeł” Kolno stało się sukcesorem przedwojennych tradycji sportowych. A te kształtowały się przez całe dwudziestolecie międzywojenne, od chwili powstania klubu sportowego w kol­neńskim gimnazjum.

W sobotę po lekcjach nastąpił wyjazd wozem drabiniastym ciągnionym przez dwa konie. Dwunastu zawodników i dwóch działaczy zatrzymało się na nocleg w Grabowie u kolegi Ryszarda Karpińskiego, aby przenocować i rano zdążyć na mecz, który wygrali 3:1. Podobne wyprawy nie były wówczas czymś nadzwyczajnym.

Pasjonat fotografii wdrapał się na trzecie piętro budowanego wtedy szpitala. Na zdjęciach widać gmach liceum (z lewej) oraz komin zakładu dziewiarskiego (z prawej).

Publikujemy zdjęcie kolneńskiego szpitala w budowie. Fotografia została wykonana w 1969 roku.

Otoczony „Róg” popełnił samobójstwo. Według ustaleń historyków miejsce ukrywania się „Roga” zostało ujawnione przez „Piskorza”, który poprzedniego dnia opuścił schron.

Impreza partyjna odbyła się z udziałem pierwszego sekretarza komitetu wojewódzkiego towarzysza Arkadiusza Łaszewicza, który pełnił tę zaszczytną funkcje w latach 1956–1971. Był również posłem na Sejm w latach 1952–1956 i 1961–1976.

Znowu oglądamy Plac Wolności i ulicę Wojska Polskiego przed remontem, podobnie jak jeszcze wiele ulic, chociażby Kolejową (przy której działa wtedy kultowy Bar Champions).

W zasadzie autor skupia się wyłącznie na Placu Wolności i Łabnej. Co się od tamtego czasu zmieniło?

Tekst jest zmodyfikowaną wersją artykułu: Karol Dąbrowski, Kolno i Kurpiowszczyzna w „Dziennikach” Michała Römera, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego” 2020, t. 12, s. 23-42. Cytaty pochodzą z tomu 3. „Dzienników” Michał Römera, wydanych w roku 2018 przez Ośrodek Karta.

Po zajęciu Kolna przez 15 Dywizję Piechoty, podporządkowany jej II batalion Kowieńskiego pułku strzelców otrzymał rozkaz dokonania wypadu na Leman i Wincentę. Oceniając sytuację, dowódca dywizji zakładał, że w tym rejonie granicę pruską będą próbowały przekroczyć drobne oddziały 3 Korpusu Kawalerii Gaja. Batalion miał je zmusić do złożenia broni.

Po wojnie Tadeusz Butler studiował architekturę na Politechnice Gdańskiej, cały czas pracując w biurach projektowych Budownictwa Morskiego i Przemysłu Maszynowego na stanowiskach od kreślarza do projektanta. Swoje zainteresowania i zamiłowania do rysunku, malarstwa, a także rzeźby przejawia od najmłodszych lat. Wykonuje akwarele, grafiki, suchoryty na ceramice: porcelanie i porcelicie, kartonie, sklejce i drewnie. Od 1970 r. obdarowywał swoimi pracami różne stowarzyszenia, organizacje, instytucje, urzędy, kościoły, szkoły i związki. Był także twórcą przebudowy (autor projektu) mogiły poległych pod Lemanem na cmentarzu w Kolnie i pomnika Armii Krajowej w Gdyni.”

Pozostawili leżącego na chodniku Grzecha, zaś sami szybkim krokiem udali się w kierunku Aleksandrówki, aby po kilkudziesięciu krokach skręcić w prawo, przeciąć ulicę Zabielską (obecnie Mickiewicza) i zginąć między zabudowaniami. Tak klucząc przeszli w kierunku torów kolejki wąskotorowej i między żytami, polami, okrążając miasto od strony wsi Czerwone po południu zjawili się w oddziale.

W końcu lutego 1945 roku w skład AKO wszedł Obwód Ostrów Mazowiecka Armii Krajowej (500 żołnierzy). Wiosną 1945 roku AKO liczyła 27 tys. konspiratorów zorganizowanych w czternastu obwodach, tworzących sześć inspektoratów. AKO działała samodzielnie do końca maja 1945, gdy płk „Mścisław” podporządkował się Delegatowi Sił Zbrojnych na Kraj, płk. Janowi Rzepeckiemu. W związku z tym AKO weszła w skład Obszaru Centralnego Delegatury, którego szefem był płk Jan Mazurkiewicz „Radosław”. Okręg ten stał się najliczniejszym w ramach Obszaru Centralnego i zachował sporą autonomię (m.in. pozostałe stare nazewnictwo funkcji, nie posługiwano się nazwą „delegat”). Działalność AKO była skuteczna dzięki zdecydowanemu działaniu i nieustannemu nękaniu władzy komunistycznej. W lecie 1945 roku stan posiadania władz komunistycznych ograniczał się wyłącznie do Białegostoku i często atakowanych miast powiatowych (np. Ostrołęka, Grajewo).

Osoby i instytucje, które wzięły udział w rekonstrukcji sztandaru z Kolna zrobiły to dla dobra wspólnego – nikt z wymienionych nie oczekiwał i nie oczekuje zwrotu poniesionych nakładów. Inicjatorem i koordynatorem wykonania repliki jest Adamem Przyborowski z Gdyni.