Historia / Kolno z dawnych lat

Otoczony „Róg” popełnił samobójstwo. Według ustaleń historyków miejsce ukrywania się „Roga” zostało ujawnione przez „Piskorza”, który poprzedniego dnia opuścił schron.

Impreza partyjna odbyła się z udziałem pierwszego sekretarza komitetu wojewódzkiego towarzysza Arkadiusza Łaszewicza, który pełnił tę zaszczytną funkcje w latach 1956–1971. Był również posłem na Sejm w latach 1952–1956 i 1961–1976.

Znowu oglądamy Plac Wolności i ulicę Wojska Polskiego przed remontem, podobnie jak jeszcze wiele ulic, chociażby Kolejową (przy której działa wtedy kultowy Bar Champions).

W zasadzie autor skupia się wyłącznie na Placu Wolności i Łabnej. Co się od tamtego czasu zmieniło?

Tekst jest zmodyfikowaną wersją artykułu: Karol Dąbrowski, Kolno i Kurpiowszczyzna w „Dziennikach” Michała Römera, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego” 2020, t. 12, s. 23-42. Cytaty pochodzą z tomu 3. „Dzienników” Michał Römera, wydanych w roku 2018 przez Ośrodek Karta.

Po zajęciu Kolna przez 15 Dywizję Piechoty, podporządkowany jej II batalion Kowieńskiego pułku strzelców otrzymał rozkaz dokonania wypadu na Leman i Wincentę. Oceniając sytuację, dowódca dywizji zakładał, że w tym rejonie granicę pruską będą próbowały przekroczyć drobne oddziały 3 Korpusu Kawalerii Gaja. Batalion miał je zmusić do złożenia broni.

Po wojnie Tadeusz Butler studiował architekturę na Politechnice Gdańskiej, cały czas pracując w biurach projektowych Budownictwa Morskiego i Przemysłu Maszynowego na stanowiskach od kreślarza do projektanta. Swoje zainteresowania i zamiłowania do rysunku, malarstwa, a także rzeźby przejawia od najmłodszych lat. Wykonuje akwarele, grafiki, suchoryty na ceramice: porcelanie i porcelicie, kartonie, sklejce i drewnie. Od 1970 r. obdarowywał swoimi pracami różne stowarzyszenia, organizacje, instytucje, urzędy, kościoły, szkoły i związki. Był także twórcą przebudowy (autor projektu) mogiły poległych pod Lemanem na cmentarzu w Kolnie i pomnika Armii Krajowej w Gdyni.”

Pozostawili leżącego na chodniku Grzecha, zaś sami szybkim krokiem udali się w kierunku Aleksandrówki, aby po kilkudziesięciu krokach skręcić w prawo, przeciąć ulicę Zabielską (obecnie Mickiewicza) i zginąć między zabudowaniami. Tak klucząc przeszli w kierunku torów kolejki wąskotorowej i między żytami, polami, okrążając miasto od strony wsi Czerwone po południu zjawili się w oddziale.

W końcu lutego 1945 roku w skład AKO wszedł Obwód Ostrów Mazowiecka Armii Krajowej (500 żołnierzy). Wiosną 1945 roku AKO liczyła 27 tys. konspiratorów zorganizowanych w czternastu obwodach, tworzących sześć inspektoratów. AKO działała samodzielnie do końca maja 1945, gdy płk „Mścisław” podporządkował się Delegatowi Sił Zbrojnych na Kraj, płk. Janowi Rzepeckiemu. W związku z tym AKO weszła w skład Obszaru Centralnego Delegatury, którego szefem był płk Jan Mazurkiewicz „Radosław”. Okręg ten stał się najliczniejszym w ramach Obszaru Centralnego i zachował sporą autonomię (m.in. pozostałe stare nazewnictwo funkcji, nie posługiwano się nazwą „delegat”). Działalność AKO była skuteczna dzięki zdecydowanemu działaniu i nieustannemu nękaniu władzy komunistycznej. W lecie 1945 roku stan posiadania władz komunistycznych ograniczał się wyłącznie do Białegostoku i często atakowanych miast powiatowych (np. Ostrołęka, Grajewo).

Osoby i instytucje, które wzięły udział w rekonstrukcji sztandaru z Kolna zrobiły to dla dobra wspólnego – nikt z wymienionych nie oczekiwał i nie oczekuje zwrotu poniesionych nakładów. Inicjatorem i koordynatorem wykonania repliki jest Adamem Przyborowski z Gdyni.

Apeluję o przeglądnięcie dostępnych materiałów, kapeluszy, starych zasłon, kap, itp. w celu znalezienia elementów zbliżonych do oryginalnych materiałów.

Na banerze pt. „Ruch oporu w Kolnie w Latach 1939 – 1947” widnieje archiwalne zdjęcie pochodzące ze zbiorów Zbigniewa Szydłowskiego z Kolna. Przedstawia moment szycia sztandaru Związku Walki Zbrojnej, która przekształciła się w Armię Krajową. Obok zdjęcia zamieszczono tekst przysięgi składanej przez żołnierzy wstępujących do AK. Jest również informacja, że wyszyty w Kolnie sztandar zaginął po przekazaniu go władzom komunistycznym, podczas masowego ujawniania się członków konspiracji z Kolna w 1947 roku. Tablica jest tej samej treści, co baner. Uzupełnieniem pakietu jest płyta z nagraniami wspomnień z czasów okupacji.

Równocześnie zwracamy się z prośbą do naszych Czytelników o przesyłanie zdjęć ulicy Konopnickiej w Kolnie, które znajdują się w ich posiadaniu. Prosimy o podawanie źródła fotografii.

Film ten wraz z banerem przedstawiającym sztandar wyszyty w okupowanym przez Niemców Kolnie oraz tekst przysięgi, którą składali żołnierze zakonspirowanego wojska polskiego są cenną lekcją historii do upowszechnienia w szkołach, bibliotekach i centrach kultury w mieście oraz powiecie kolneńskim. Opis okoliczności przysięgi żołnierza Armii Krajowej, Tadeusza Butlera, pseudonim „Bum”, który mieszkał w Kolnie (obecnie województwo podlaskie). W roku 2016 pan Tadeusz Butler opowiedział mi jak przysięgał podczas okupacji niemieckiej Było ich 7 młodych, których traktowano jako rezerwę, która miała, w razie potrzeby, zastąpić starszych żołnierzy. Spotkanie nastąpiło we wsi Czerwone, kilka kilometrów od Kolna. Przychodzili na umówione miejsce pojedynczo aby nie wzbudzić zainteresowania innych osób. Nie było to w centrum wsi, lecz w gospodarstwie na uboczu – w kolonii Czerwonego. Dokładnego miejsca Pan Butler już nie był w stanie określić . Wprowadzono ich do piwnicy, gdzie na stoliku zamiast obrusa był sztandar organizacji, wyszyty podczas okupacji. Widok sztandaru zaskoczył Pana Butlera, gdyż niektóre elementy widział w swoim domu rodzinnym, w którym była pracownia krawiecka. Drugim zaskoczeniem było pytanie – jakie pseudonimy przyjmujecie. Nie był na to przygotowany i zniecierpliwiony prowadzący nie mogąc doczekać się odpowiedzi, powiedział, że będziesz nazywał się „Bum”. Dlaczego „Bum” tego Pan Butler nie wiedział, przypuszczał, że mogło mieć związek z tym, że do przysięgi było ich siedmioro, a „7” to była ważna liczba, w popularnej przed wojną grze „Bum”.

Zwalczanie pamięci zamęczonego przez Niemców w obozie koncentracyjnym, burmistrza okupowanego Kolna Mieczysława Torbicza, pseudonim „Puchacz” nie przynosi chwały władzom miasta.