Polecamy / Historia

Narodowe Święto Niepodległości, obchodzone 11 listopada, ustanowione zostało w 1937 r., a po okresie PRL przywrócone ustawą z 15 lutego 1989 r. Kiedy jednak w 1918 r. Polska wracała na mapę Europy, potencjalnych terminów świętowania tego historycznego wydarzenia było więcej.

„Mord dokonany na księdzu Jerzym Popiełuszce wstrząsnął opinią polską bardziej niż jakiekolwiek wydarzenie poza delegalizacją +Solidarności+ czy zgoła wprowadzeniem stanu wojennego. Albowiem dostrzegła ona natychmiast, że śmierć męczeńską poniósł nie tylko człowiek, obywatel i kapłan, ale również – jeśli nie przede wszystkim – symbol. Symbol Kościoła jako ostatniego azylu wolności tolerowanego jeszcze przez władzę. Symbol +Solidarności+: sprawy i ludzi” – pisano na łamach paryskiej „Kultury” w listopadzie 1984 r., kilka tygodni po ujawnieniu jednej z największych zbrodni reżimu komunistycznego w Polsce.

Prace nad bazą danych „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką w latach 1939-1945” prowadzi Instytut Pamięci Narodowej. Wśród inicjatorów uruchomienia tego programu w 2006 r. oprócz IPN były Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Fundacja Ośrodka „KARTA”. Przez lata program był realizowany przez Fundację „Polsko-Niemieckie Pojednanie”, pod merytorycznym nadzorem i przy finansowym wsparciu IPN.

Szymon Niedziela, kierownik Działu Obsługi Ekspozycji Muzeum Powstania Warszawskiego powiedział PAP, że w pierwszych dniach powstania nastroje wśród powstańców były bardzo optymistyczne.

Barbara Sowa wywodziła się z warszawskiej rodziny o patriotycznych tradycjach. Ojciec, Paweł Gettel, był działaczem politycznym. Matka pracowała w Narodowym Banku Polskim. Barbara studiowała w warszawskiej Szkole Głównej Handlowej. We wrześniu 1939 roku miała rozpocząć ostatni semestr nauki.

„80 lat temu tu, na Żoliborzu, padły pierwsze strzały, które dały (…) iskrę walk powstańczych” – przypomniał w środę w przeddzień rocznicy wybuchu powstania Bogusław Kamola „Hipek” b. żołnierz AK, walczącego w tej dzielnicy zgrupowania „Żyrafa”, prezes Stowarzyszenia Armii Krajowej „Żywiciel” i Miłośników ich Tradycji.

Powstanie Warszawskie było kulminacyjnym momentem akcji „Burza”. Niemal od początku okupacji niemieckiej i sowieckiej Polskie Państwo Podziemne, we współpracy z władzami Rzeczypospolitej na uchodźstwie, przygotowywało plany powstania, które miało rozpocząć się wraz z załamaniem niemieckiej machiny wojennej, tak jak miało to miejsce w październiku i listopadzie 1918 r. W 1943 r., w obliczu zbliżania się Armii Sowieckiej do granic II Rzeczypospolitej, plany powstańcze przybrały kształt akcji o kryptonimie „Burza”. W wydanym w listopadzie 1943 r. rozkazie dowódcy Armii Krajowej gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora” napisano: „Wobec wkraczającej na ziemie nasze regularnej armii rosyjskiej wystąpić w roli gospodarza. Należy dążyć do tego, aby naprzeciw wkraczającym oddziałom sowieckim wyszedł polski dowódca mający za sobą bój z Niemcami i wskutek tego najlepsze prawo gospodarza. Miejscowy dowódca polski winien się zgłosić wraz z mającym się ujawnić przedstawicielem cywilnej władzy administracyjnej u dowódcy oddziałów sowieckich i stosować się do jego życzeń”.

Spis zawiera rejestr powracających z Rosji mieszkańców powiatu kolneńskiego w jego ówczesnych granicach administracyjnych, obejmujących część obecnego powiatu łomżyńskiego, m. in. gminy Jedwabne, Przytuły oraz znaczną część gminy Piątnica. Sporządzony został na podstawie przechowywanego w Archiwum w Akt Nowych w Warszawie zespołu 52 „Rada Główna Opiekuńcza w Warszawie” [daty skrajne 1915-1922], seria 16 „Wydział Opieki nad Uchodźcami” [daty skrajne 1917-1919] sygnatura 1378 „Wykazy, kwestionariusze dotyczące reemigracji uchodźców z Rosji, pow. kolneński, 1918 rok”.

Odpowiadając na tak postawione pytanie, musimy pamiętać, że powołane do życia 3 marca 1957 roku i zarejestrowane przez Wy­dział Społeczno-Administracyjny WRN (Wo­jewódzkiej Rady Narodowej) w Białymstoku 22 marca 1957 r. Stowarzyszenie KKS „Orzeł” Kolno stało się sukcesorem przedwojennych tradycji sportowych. A te kształtowały się przez całe dwudziestolecie międzywojenne, od chwili powstania klubu sportowego w kol­neńskim gimnazjum.

Po 13 grudnia 1981 r. gen. Jaruzelskiemu nie udało się stłumić podziemnego ruchu „Solidarności”. Opozycja nie miała już jednak potencjału z okresu karnawału „S”. Było to także widoczne w połowie lat osiemdziesiątych. Późniejsze dwie fale strajków, w kwietniu i sierpniu 1988 r., były już nieporównywalnie mniejsze niż protesty z sierpnia 1980 r. Dla władz stanowiły jednak dowód na porażkę dotychczasowych prób stabilizacji systemu. Mimo przygotowywania wariantu rozwiązania siłowego, nazywanego przez opozycjonistów i później historyków „stanem wojennym-bis”, przywódcy PRL zdecydowali się na realizację scenariusza dokooptowania części opozycji do struktur sprawowania władzy. Do zmiany polityki skłaniały ich również działania przywódcy ZSRS. Zapoczątkowany po dojściu do władzy Michaiła Gorbaczowa proces reform w Związku Sowieckim oznaczał jednocześnie przyzwolenie dla ograniczonych zmian w innych krajach komunistycznych.

Witold Pilecki pochodził z rodziny szlacheckiej o tradycjach niepodległościowych. Jego dziad Józef Pilecki został zesłany na Syberię za udział w Powstaniu Styczniowym, a majątek rodzinny na Nowogródczyźnie uległ częściowej konfiskacie. Jako uczeń gimnazjum związał się z ruchem harcerskim. Pod koniec I wojny światowej wstąpił do oddziałów samoobrony, które na przełomie 1918 i 1919 r. przejęły władzę w mieście, a następnie broniły go przed bolszewikami. Następnie walczył w oddziale ułanów dowodzonym przez legendarnego „Łupaszkę”, czyli rtm. Jerzego Dąmbrowskiego. W 1920 r. podczas wojny polsko-bolszewickiej bronił Warszawy.

Pasjonat fotografii wdrapał się na trzecie piętro budowanego wtedy szpitala. Na zdjęciach widać gmach liceum (z lewej) oraz komin zakładu dziewiarskiego (z prawej).

Alex J. Kay jest jednym z lepszych historyków brytyjskich średniego pokolenia (urodził się w 1979 roku) specjalizujących się w tematyce niemieckich zbrodni wojennych. Jego najnowsze opracowanie pt. "Empire of Destruction: A History of Nazi Mass Killing" zostało właśnie opublikowane w polskim przekładzie nakładem poznańskiego wydawnictwa Rebis pod tytułem: „Imperium zniszczenia. Historia nazistowskiej masowej zagłady”.

Publikujemy zdjęcie kolneńskiego szpitala w budowie. Fotografia została wykonana w 1969 roku.

„Ja też śpiewam. A kolor jego jest czerwony. A kolor jego jest czerwony, bo na nim robotnicza krew. A kolor jego jest czerwony, bo na nim robotnicza krew! Tłum jak wielkie zwierzę. (...) Ja mieszkam w tłumie. Jestem Jonaszem, w kieszeni mam wypełnioną ołowiem pałkę. Tłum waży sześćset ton, tyle, co cztery płetwale, sześćset ton ludzkiego cielska, a kolor jego jest czerwony, bo na nim robotnicza krew. Idziemy Wolską, w stronę Starego Miasta, idziemy powoli i śpiewamy. Z okien czasem ktoś powiewa flagą, czerwoną, biało-czerwoną, krzyczy: +Niech żyje!+. Na Chłodnej dołączają do nas bundowcy i Poalej Syjon Lewica, chwilowo w stanie rozejmu, pochody mieszają się ze sobą, pamiętam to tak dokładnie, chwila zamieszania, pokrzykiwania przodowników i pochód formuje się ponownie, polskie transparenty, transparenty w jidysz, a ja zaraz za Szapirą, Szapiro rozluźniony i uważny, idziemy dalej. Za naszą bojówką bojówka Bundu, prawilne, zadziorne chłopaki, potem bojówka Poalej Syjon” – tak plastycznie opisywał pochód 1 maja w swojej powieści „Król” Szczepan Twardoch. Niektórzy bohaterowie „Króla” idący ulicami Warszawy połowy lat trzydziestych mogli mieć w pamięci pochody z czasów panowania rosyjskiego, gdy przedstawiciele lewicy niepodległościowej ryzykowali nie tylko ranami odniesionymi w walkach z przeciwnikami politycznymi, ale także śmiercią z rąk rosyjskiej żandarmerii.