Gminy muszą się rozliczyć z subwencji na inwestycje wod.-kan. MF ostrzega przed sankcjami

Ministerstwo Finansów przypomniało samorządom o obowiązku złożenia do końca marca 2026 r. informacji o wysokości wydatków poniesionych w latach 2021-2025 na inwestycje wodociągowe i kanalizacyjne. Dotyczy to gmin, które w 2021 r. otrzymały z budżetu państwa środki na uzupełnienie subwencji ogólnej, przeznaczone na wsparcie tych inwestycji.

Pod koniec 2021 r. na konta samorządów trafiło w ramach subwencji ogólnej dodatkowe 4 mld zł przeznaczone na inwestycje wodno-kanalizacyjne. Środki otrzymało 1714 gmin ze wszystkich regionów Polski. Samorządy nie musiały składać wniosków, przydział pieniędzy nastąpił automatycznie. Wsparcie gminy mogły przeznaczyć zgodnie ze swoimi potrzebami i wydać w latach 2021-2025 na przedsięwzięcia wod.-kan.

W opublikowanym 19 sierpnia komunikacie resort finansów przypomniał, że samorządy, które w 2021 r. otrzymały z budżetu państwa środki finansowe na uzupełnienie subwencji ogólnej, z przeznaczeniem na wsparcie finansowe inwestycji w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę lub kanalizacji, o których mowa w art. 70e ust. 1 i art. 70f ust. 1  ustawy z 13 listopada 2003 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2024 r. poz. 356), są "obowiązane do złożenia do właściwego wojewody, w terminie do dnia 31 marca 2026 r., informacji o wysokości wydatków przeznaczonych na takie inwestycje w latach 2021-2025".

W komunikacie podkreślono, że niedopełnienie tego obowiązku – czyli niezłożenie informacji w terminie do wojewody, lub przeznaczenie na inwestycje kwoty mniejszej niż otrzymane środki – uniemożliwi gminie otrzymanie w 2026 r., środków z rezerwy na uzupełnienie dochodów JST, o której mowa w art. 34 ww. ustawy.

Ministerstwo Finansów udostępniło wszystkim wojewodom materiały, w tym wzór zestawienia, oraz zaktualizowane wyjaśnienia, aby ułatwić gminom sporządzenie i złożenie wymaganych informacji.

Jaki charakter miały środki przekazane, na podstawie art. 70e i art. 70f ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego?

Środki przekazane w 2021 r. miały charakter subwencji ogólnej. Zgodnie z art. 7 obowiązującej wówczas ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego o przeznaczeniu środków otrzymanych z tytułu subwencji ogólnej decydował organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.

Tym samym o sposobie wykorzystania otrzymanych środków w każdym przypadku decydowała samodzielnie gmina.

Gmina jako beneficjent środków z budżetu państwa otrzymanych w 2021 r., powinna przeznaczyć w latach 2021-2025 kwotę wydatków, nie mniejszą niż równowartość otrzymanych środków, na finansowanie inwestycji w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę lub kanalizacji.

Czy możliwe jest zrealizowanie wydatków w zakresie kanalizacji zamiast wydatków na inwestycje w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę i odwrotnie?

Obowiązek przeznaczenia przez gminę w latach 2021–2025 wydatków na finansowanie inwestycji w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę lub kanalizacji, jest spełniony także w przypadku, gdy gmina w tym okresie przeznaczyła łącznie na finansowanie jednej z tych inwestycji kwotę co najmniej równą sumie kwot otrzymanych w roku 2021 na uzupełnienie subwencji ogólnej.[3] Oznacza to, że wydatki mogą być poniesione na dowolną inwestycję w zakresie określonym w ustawie tj. w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę lub kanalizacji w kwocie nie mniejszej niż równowartość otrzymanych środków.

Czy wydatki można przeznaczyć na finansowanie kilku zadań inwestycyjnych?

Tak. Ważne jest by równowartość otrzymanych środków została wydatkowana na inwestycje  w zakresie kanalizacji lub wodociągów i zaopatrzenia w wodę.

Czy wydatki mogą być przeznaczone na oczyszczalnie ścieków, w tym przydomowe oczyszczalnie ścieków?

Obowiązek przeznaczenia przez gminę w latach 2021 -2025 wydatków na  finansowanie inwestycji będzie spełniony także w przypadku gdy gmina dofinansuje budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. W zakresie dofinansowania przydomowych oczyszczalni ścieków zastosowanie znajdą przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska[4]. Powyższe uelastycznienie zakresu inwestycji gminnych zostało wprowadzone ustawą z dnia 24 lutego 2022 r. o zmianie ustawy o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2022 r. poz. 646).

Czy wydatki mogą być przeznaczone na refundację inwestycji już zrealizowanej?

Obowiązek gminy może być zrealizowany poprzez finansowanie inwestycji już rozpoczętych, jak również dopiero się rozpoczynających. Trzeba mieć jednak na uwadze datę wejścia w życie ustawy uprawniającej gminy do uzyskania środków z tytułu uzupełnienia subwencji ogólnej  w 2021 r., tj. 22 października 2021 r. W związku z powyższym gmina może zaliczyć wydatki przeznaczone na inwestycje rozpoczęte przed dniem 22 października 2021 r. w zakresie wydatków poniesionych od tej daty.

Czy wydatki mogą zostać zrealizowane na udzielenie dotacji celowej dla innej jednostki samorządu terytorialnego na inwestycje w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę lub kanalizacji realizowane na obszarze gminy?

Tak. Pod warunkiem, że inwestycje zostaną zrealizowane na terenie gminy udzielającej dotacji.

Czy gmina spełni obowiązek wynikający z ustawy realizując wydatki na remonty?

Nie. Co do zasady, wydatki na finansowanie remontów są wydatkami bieżącymi, nie można więc uwzględnić ich  przy ocenie spełnienia obowiązku przeznaczenia na inwestycje równowartości środków otrzymanych z budżetu państwa.

Czy gmina spełni obowiązek wynikający z ustawy realizując wydatki w postaci wkładu własnego w inwestycjach realizowanych z udziałem różnych programów, np. Programu – Rządowy Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych?

Tak. Wydatki mogą być poniesione również na wkład własny do inwestycji dofinansowywanych z innych środków w zakresie, w jakim zakładano finansowanie tego wkładu ze środków własnych jednostek. Ważne jest by równowartość otrzymanych środków została wydatkowana na inwestycje w zakresie kanalizacji bądź wodociągów i zaopatrzenia w wodę oraz by dany wydatek nie był rozliczany dwukrotnie, np. raz z przyznanych środków, drugi raz np. finansowany z Rządowego Funduszu Polski Ład lub dotacji z budżetu państwa.

Czy do wydatków na inwestycje wodno-kanalizacyjne można zaliczyć spłatę pożyczki zaciągniętej na finansowanie wkładu własnego inwestycji wodociągowej zrealizowanej i zapłaconej w 2021 r.?

Nie. Spłata pożyczki nie jest wydatkiem, lecz rozchodem.

Czy otrzymane środki gmina będzie zobowiązana rozliczyć, jeśli tak to w jaki sposób?

Gmina powinna przekazać do właściwego wojewody, w terminie do dnia 31 marca 2026 r., informację o wysokości wydatków w latach 2021-2025 przeznaczonych na inwestycje w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę bądź kanalizacji.  W przypadku niezłożenia tej informacji gmina nie otrzyma w 2026 roku środków z rezerwy na uzupełnienie dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Środków z tej rezerwy nie otrzyma także gmina, która w latach 2021-2025 przeznaczyła na finansowanie inwestycji w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę oraz kanalizacji wydatków mniejszych niż równowartość kwot otrzymanych w 2021 r. z tytułu uzupełnienia subwencji ogólnej[5].

mp/