Badanie ISKK: księża diecezjalni w Polsce czują się zagrożeni i zjawisko to się pogłębia

Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego w październiku i listopadzie 2024 r. przeprowadził badanie "Niebezpieczna misja? Agresja wobec duchownych, miejsc, obiektów kultu w Polsce". Ankieta trafiła tylko do księży diecezjalnych. Jej wypełnienia podjęło się 966 duchownych. Kompletnych ankiet było 600.

Blisko 50 proc. badanych przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego księży doświadczyło w ostatnich dwunastu miesiącach agresji. Blisko 20 proc. wskazało ataki na obiekty sakralne, a ponad 15 proc. na zakłócenia mszy i nabożeństw. Badania wskazują na narastanie tego zjawiska.

Podczas konferencji prasowej w Warszawie prezentującej badanie podkreślano, że liczby nie są do końca miarodajne, wskazują jedynie na pojawienie się zjawiska i jego narastanie.

"Blisko 50 proc. badanych księży doświadczyło agresji w ciągu ostatnich miesięcy. 41, 6 proc. - doświadczyło szyderstw, gróźb i wyzwisk. 33,6 proc. agresji w internacie a 3,9 proc. - fizycznej napaści - wynika z badania ISKK.

Z kolei na dojście do ataku na kościół lub inne miejsca kultu związanego z parafią wskazało 19,3 proc. badanych. 15,4 proc. zwróciło uwagę, że doszło do zakłócenia mszy i nabożeństw. 10,8 proc. wskazało zniszczenia mienia należącego do parafii lub osoby duchownej, a 7,2 proc. - zniszczenia grobów.

Na pytanie, czy ksiądz zgłosił którekolwiek z tych zdarzeń odpowiednim władzom lub instytucjom państwowym, 80,8 proc. zadeklarowało, że nie zgłaszało tego rodzaju działań, a 19,2 proc. zadeklarowało ich podjęcie.

Na pytanie, dlaczego tego nie zgłaszali, 46,2 proc. kapłanów odpowiedziało, że "nie było to wystarczająco poważnie zdarzanie", 22,6 proc. wskazało "niechęć do formalności", 14,6 proc. stwierdziło, że "nie ma zaufania do władz". Z kolei "obawę przed zemstą" zadeklarowało 6,1 proc badanych duchownych.

Wśród tych, którzy zgłaszali agresję, 88,9 proc. powiedziało, że zrobiło to odpowiednim władzom świeckim, a 33,3 proc., że przełożonym kościelnym.

Zapytani, jakie kroki podjęli, aby uniknąć agresji, 36 proc. odpowiedziało, że "zdecydowali się unikać pewnych miejsc i osób". 27 proc., że zaczęło unikać chodzenia w sutannie czy koloratce, a 3 proc. prosiło o przeniesienie do innej parafii czy zrezygnowało z lekcji religii w szkole. 47 proc. nie podjęło żadnych działań, a 5 proc. nie wskazało żadnej odpowiedzi.

ISKK podał, że 90 proc. badanych księży uznało, że nie nosząc sutanny na terenie swojej parafii, a więc nie tylko na plebanii, czuje się bezpiecznie, a 9 proc. stwierdziło, że nie czują się bezpiecznie także bez widocznych znaków świadczących o przynależności do stanu duchownego.

Z kolei w gronie noszących sutannę lub koloratkę 81,5 proc. ma poczucie braku bezpieczeństwa. Bez elementów ubioru duchownego 90 proc. respondentów deklarowało, że czuło się bezpiecznie.

Pytani o przyczynę agresji badani księża najczęściej wskazywali media (96,4 proc.). Istnienie ideologicznych i politycznych konfliktów w polskim społeczeństwie jako czynnika wzmagającego agresję wskazało 91,1 proc. respondentów, a osobiste urazy osób czujących się skrzywdzonymi przez księży wymieniło 75,2 proc. ankietowanych. Na niechęć do księży pracujących w parafii wskazało 46,9 proc., a 35,1 proc. duchownych wymieniło inne powody.

"85,9 proc. księży uważa, że w ciągu ostatnich 10 lat wzrósł poziom agresji wobec duchownych w Polsce. Jedynie 8 proc. twierdzi, że pozostał na tym samym poziomie" - wynika z badania ISKK.

Badanie nie zawiera np. odpowiedzi z archidiecezji: gdańskiej, gnieźnieńskiej, krakowskiej, przemyskiej, lubelskiej, łódzkiej i z diecezji: warszawsko-praskiej, kaliskiej, sosnowieckiej, pelplińskiej, gliwickiej, opolskiej, bydgoskiej, włocławskiej, kieleckiej i z rzeszowskiej.

Z archidiecezji warszawskiej ankietę wypełniło dwóch duchownych. Po jednym ankietowanym było z diecezji: łomżyńskiej, archidiecezji częstochowskiej, zamojsko-lubaczowskiej i z koszalińsko-kołobrzeskiej.

Najwięcej ankietowanych pochodziło z archidiecezji katowickiej (108) elbląskiej (68), świdnickiej (62) warmińskiej (61), tarnowskiej (52).

"Nikt nam nie odmówił udziału w badaniu, natomiast to, że z części diecezji duchowni nie wzięli udziału może wynikać z problemów administracyjnych" - uznali autorzy badania.

"Widzimy potrzebę poszerzenia i pogłębienia badania. Chcemy iść w kierunku osób konsekrowanych, czyli sióstr, braci zakonnych i zakonników" - powiedział dyrektor ISKK dr hab. Marcin Jewdokimow.

Według Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia za rok 2023 w Polsce było 23 612 księży diecezjalnych. Badania dotyczące agresji wobec duchownych przeprowadzono wyłącznie z funduszy ISKK.

Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC im. ks. Witolda Zdaniewicza założyło w 1972 r. Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego (księża pallotyni) jako Zakład Socjologii Religii. ISKK jest najstarszym w Polsce niezależnym ośrodkiem naukowym prowadzącym badania w zakresie religijności, katolicyzmu i jego społecznych kontekstów. Współpracuje m.in. z Głównym Urzędem Statystycznym. (PAP)

mgw/ joz/