RADNY W GMINIE: KTO MOŻE KANDYDOWAĆ?

W nadchodzących wyborach samorządowych wyborcy będą głosować między innymi na kandydatów na radnych rady gminy. Podpowiadamy, kto i jak może ubiegać się o mandat takiego radnego.

Mieszkańcy gminy podejmują decyzje w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy, którymi są rada gminy (organ stanowiący i kontrolny) oraz wójt, burmistrz lub prezydent miasta (organ wykonawczy).

Ilu radnych jest w radzie gminy?

Liczba radnych w radzie gminy zależy od liczby mieszkańców danej gminy. W gminach do 20 tys. mieszkańców wybieramy 15 radnych. W gminach do 50 tys. mieszkańców rada gminy składa się z 21, a w gminach do 100 tys. mieszkańców 23 radnych. W gminach do 200 tys. mieszkańców w radzie gminy zasiada 25 radnych oraz po trzech na każde dalsze rozpoczęte 100 tys. mieszkańców (nie więcej jednak niż 45 radnych). Wyjątek stanowi Rada m. st. Warszawy, która liczy 60 radnych.

Co robi radny?

Radny jest obowiązany brać udział w pracach rady gminy i jej komisji oraz innych instytucji samorządowych, do których został wybrany lub desygnowany.

Czym zajmuje się rada gminy?

Do kompetencji rady gminy należą co do zasady wszystkie sprawy, które są w zakresie działania gminy (o ile ustawy nie stanowią inaczej).

Do wyłącznej właściwości rady gminy należy m.in.:  uchwalanie statutu gminy, ustalanie wynagrodzenia wójta (burmistrza prezydenta), ustalanie kierunków jego działania oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności. Rada gminy powołuje i odwołuje skarbnika gminy na wniosek wójta, uchwala budżet gminy, rozpatruje sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmuje uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium z tego tytułu

Rada gminy uchwala też studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, jak również programy gospodarcze. Ustala też zakres działania jednostek pomocniczych, zasad przekazywania im składników mienia do korzystania oraz zasad przekazywania środków na realizację przypisanych im zadań. Podejmuje również uchwały w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach. Co ważne, rada gminy kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy.

Kadencja rady gminy w myśl znowelizowanych przepisów trwa 5 lat.

Kto może zostać radnym?

Kandydować na radnego w danej gminie może osoba, która ma prawo wybierania do tej rady gminy, a więc obywatel polski oraz obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, oraz stale zamieszkuje na obszarze tej gminy.

Uwaga! Prawa wybierania nie mają osoby pozbawione praw publicznych lub ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu albo pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu.

Prawo zgłaszania kandydatów na radnych przysługuje: komitetowi wyborczemu partii politycznej, koalicyjnemu komitetowi wyborczemu, komitetowi wyborczemu organizacji lub komitetowi wyborczemu wyborców.

Sprawdź, czy jesteś w rejestrze wyborców

Kandydat na radnego w danej gminie powinien sprawdzić w urzędzie gminy, czy jest wpisany do rejestru wyborców. Jeśli jest obywatelem polskim i posiada zameldowanie na pobyt stały w tej gminie, będzie wpisany do rejestru wyborców z urzędu. Jeśli stale zamieszkuje w danej gminie bez zameldowania na pobyt stały, może zostać dopisany do tego rejestru. Jak to zrobić? Nic prostszego. Wystarczy złożyć w tej sprawie w urzędzie gminy pisemny wniosek. Powinien on zawierać nazwisko, imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia oraz numer ewidencyjny PESEL wnioskodawcy. Do wniosku dołącza się kserokopię ważnego dokumentu stwierdzającego tożsamość wnioskodawcy oraz pisemną deklarację, w której wnioskodawca podaje swoje obywatelstwo i adres stałego zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ta sama procedura ma zastosowanie do wyborcy nigdzie niezamieszkałego, przebywającego stale na obszarze gminy.

Decyzję o wpisaniu lub o odmowie wpisania do rejestru wyborców wydaje wójt w terminie 3 dni od dnia wniesienia wniosku. Decyzję o odmowie wpisania do rejestru wyborców, wraz z uzasadnieniem, niezwłocznie doręcza się wnioskodawcy. Wójt przed wydaniem decyzji jest obowiązany sprawdzić, czy osoba, która złożyła wniosek o wpisanie do rejestru wyborców, spełnia warunki stałego zamieszkania na obszarze danej gminy.

O wpisaniu wyborcy do rejestru wyborców niezwłocznie zawiadamia się urząd gminy właściwy ze względu na ostatnie miejsce zameldowania wnioskodawcy na pobyt stały w celu skreślenia go z rejestru wyborców w tej gminie.

Od decyzji w sprawie odmowy wpisania do rejestru wyborców przysługuje prawo wniesienia skargi do właściwego miejscowo sądu rejonowego. Skargę wnosi się za pośrednictwem wójta w terminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji. Wójt przekazuje sądowi niezwłocznie skargę wraz z decyzją i aktami sprawy. Może też niezwłocznie zmienić albo uchylić swoją decyzję, jeżeli uzna skargę w całości za zasadną. Sąd rozpozna skargę na decyzję wójta o odmowie wpisania wyborcy do rejestru wyborców w postępowaniu nieprocesowym w terminie 3 dni od doręczenia tej skargi. Odpis postanowienia sądu doręcza się osobie, która wniosła skargę, oraz wójtowi. Od postanowienia sądu nie przysługuje środek prawny.

Jak ustalane są wyniki głosowania?

Radni są wybierani w okręgach wyborczych bezpośrednio spośród zgłoszonych kandydatów.

W gminie liczącej do 20 tys. mieszkańców o wyborze na radnego rozstrzyga liczba ważnie oddanych głosów na poszczególnych kandydatów.

Z kolei w gminach powyżej 20 tys. mieszkańców podziału mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby ważnie oddanych głosów odpowiednio na kandydatów danej listy. W podziale mandatów uczestniczą jednak listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na których listy w skali gminy oddano co najmniej 5% ważnie oddanych głosów.

W każdym okręgu wyborczym tworzonym dla wyboru rady w gminie liczącej do 20 000 mieszkańców wybiera się 1 radnego.

Dla wyboru rady w gminie powyżej 20 tys. mieszkańców tworzy się okręgi wyborcze, w których wybiera się od 5 do 8 radnych.

Start tylko do jednego szczebla samorządu

W myśl znowelizowanych przepisów kandydat na radnego rady gminy nie może jednocześnie kandydować na radnego rady powiatu lub radnego sejmiku województwa. 
 

Jednoczesne kandydowanie na wójta (burmistrza, prezydenta) i radnego w gminie

Kandydat na wójta może kandydować do rady gminy tylko na obszarze gminy, w której kandyduje na wójta.

Wygaśnięcie mandatu radnego

Mandat radnego wygasa w przypadku jego śmierci, utraty prawa wybieralności lub nieposiadania go w dniu wyborów, odmowy złożenia ślubowania, pisemnego zrzeczenia się mandatu, naruszenia ustawowego zakazu łączenia mandatu radnego z wykonywaniem określonych w odrębnych przepisach funkcji lub działalności, wyboru na wójta lub niezłożenia w terminach określonych w odrębnych przepisach oświadczenia o swoim stanie majątkowym.

Radni gminni w liczbach

W całej Polsce podczas tegorocznych wyborów samorządowych do obsadzenia jest 39.466 mandatów radnych w 2476 radach gmin (radach miast) i radach miast na prawach powiatu. 

Źródło: PKW