Adam Przyborowski: Czy w Grobie Nieznanego Żołnierza w Kolnie są pochowani radzieccy spadochroniarze?

Grób Nieznanego Żołnierza w Kolnie to miejsce hołdu gdzie na warcie stają polscy żołnierze, poczty sztandarowe pochylają sztandary a delegacje władz i społeczeństwa składają kwiaty. Konieczna jest konkretna wiedza o tym miejscu, która nie może opierać się wyłącznie na ustnym przekazie z tak zwanej „drugiej ręki”.

 Pierwszy na świecie Grób Nieznanego Żołnierza pojawił się w Paryżu w 1920 roku. Spoczęły w nim prochy bezimiennego żołnierza francuskiego, który zginął pod Verdun. Stworzono go dla upamiętnienia 1,5 miliona żołnierzy francuskich, którzy zginęli w latach 1914-1918. Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie jest symbolem walk o wolność Ojczyzny i miejscem najważniejszych uroczystości państwowych. Upamiętnia wszystkich bezimiennych bohaterów, którzy złożyli swoje życie w ofierze w walce o wolność i niepodległość ojczyzny. 

Wyboru trumny z wydobytymi na Cmentarzu Orląt we Lwowie zwłokami Nieznanego Obrońcy Lwowa dokonała Jadwiga Zarugiewiczowa pochodząca z rodziny polskich Ormian, w dniu 29 października 1925 roku.

Po otwarciu trumny okazało się, że wybór padł na żołnierza bez szarży, z maciejówką (w pozostałych dwóch trumnach znajdowały się zwłoki sierżanta i kaprala).

Był to znak, że wybrano ochotnika, bowiem żołnierze regularnego wojska nosili rogatywki. Lekarz dokonujący oględzin orzekł, że pochowany miał przestrzeloną głowę oraz nogę. Były to przesłanki pozwalające uznać, iż poległ na polu chwały, oddając życie za Ojczyznę.  Ustalono, iż był w wieku około 14 lat.

Podobnej staranności powinniśmy się spodziewać przy wyborze Grobu Nieznanego Żołnierza w Kolnie, usytuowanego obok Pomnika Poległych pod Lemanem.

Te groby znajdują się na tak zwanym starym cmentarzu, który został wpisany do rejestru zabytków w 1988 roku.

Podczas uroczystości rocznicowych i świąt państwowych przed Grobem Nieznanego Żołnierza w Kolnie hołd oddają polscy żołnierze, przedstawiciele lokalnych stowarzyszeń i władz oraz mieszkańcy Kolna.

Czy wiadomo jacy nieznani żołnierze są pochowani w tym grobie?

Informacja taka powinna znajdować się w ewidencji grobów wojennych.

Pismem z dnia 18 września 2023 roku Podlaski Urząd Wojewódzki poinformował, że ten grób nie znajduje się w ewidencji grobów wojennych.

Oznacza to, że nie ma urzędowego ustalenia osób pochowanych w tym miejscu, ponieważ w takiej ewidencji jest rubryka zawierająca dane dotyczące osób pochowanych lub okoliczności śmierci.

Wobec tego kto i na jakiej podstawie dokonał ustaleń i spowodował powstanie Grobu Nieznanego Żołnierza w Kolnie (przypomnienie red.: inicjatorem przedsięwzięcia był Związek Oficerów Rezerwy Rzeczypospolitej Polskiej im. Józefa Piłsudskiego. Autorem projektu pomnika jest Stanisław Malinowski).

Jedyna, znana mi informacja to artykuł w Kolniak24 z 21.10.2014 roku:

„Na starym cmentarzu w Kolnie rozpoczęto budowę pomnika nieznanego żołnierza” (czytaj tutaj: https://kolniak24).

Pomnik stanie w miejscu, gdzie pochowanych jest przynajmniej dziewięciu żołnierzy - tłumaczy prezes związku Ireneusz Mieczkowski. Sześciu z nich to partyzanci AK.  Trójka kolejnych to spadochroniarze, którzy zostali schwytani przez Niemców.  Zostali zabici w czasie ucieczki z siedziby kolneńskiego gestapo.

Mieczkowski informacje o żołnierzach uzyskał od porucznika Franciszka Olszaka PS. Bohdan.

Był on dowódcą Armii Krajowej Obywatelskiej oraz Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość na terenie kolneńszczyzny  - dodaje Ireneusz Mieczkowski.  Od 1947 roku przebywał w USA.

Do Polski Franciszek Olszak wrócił dopiero w 1974 roku.

Taki przekaz pochodzi od Ireneusza Mieczkowskiego, człowieka urodzonego po wojnie, który powołuje się na Franciszka Olszaka z Armii Krajowej.

Informacja od Ireneusza Mieczkowskiego jest informacją zasłyszaną, nie ma żadnego   pisemnego potwierdzenia  od Franciszka Olszaka.

Nie ma na ten temat również wiadomości z innych źródeł historycznych.

Problemem jest również informacja o trzech spadochroniarzach schwytanych przez Niemców i zabitych.

Na tym terenie działali spadochroniarze radzieccy i jeżeli ten przekaz jest prawdziwy to właśnie oni mogą tam być pochowani. 

Grób Nieznanego Żołnierza w Kolnie to miejsce hołdu, gdzie na warcie stają polscy żołnierze, poczty sztandarowe pochylają sztandary, a delegacje władz i społeczeństwa składają kwiaty.

W tak ważnej sprawie Prezes Instytutu Pamięci Narodowej  może zarządzić ekshumację zwłok (szczątków) ofiar drugiej wojny światowej.

Konieczna jest konkretna wiedza o tym miejscu, która nie może opierać się wyłącznie na ustnym przekazie z tak zwanej „drugiej ręki”.