Ruch oporu w Kolnie - wspomnienia polskich żołnierzy

W Kolnie walczyli żywi ludzie, a kamienne pomniki są symbolami ludzi, których należy znać z imienia i nazwiska. To im należy oddać cześć, a rodziny żyjące w Kolnie powinny wiedzieć, że ich przodkowie są szanowani. Dlatego warto znać film dokumentalny o okupacji i działaniach konspiracji w Kolnie podczas II wojny światowej.

O okupacji opowiadają przedwojenni harcerze i żołnierze Armii Krajowej: Anna Bianga i Tadeusz Butler.

Film został zrealizowany 29 czerwca 1992 roku przez Pana Jana Truszkowskiego, słynnego Sybiraka, w domu Pana Milewskiego, urodzonego podczas okupacji, syna komendanta Armii Krajowej w Kolnie, Stanisława Milewskiego, pseudonim „Śmiały”.

Czas trwa trwania filmu około: 43minut

Zapis zdarzeń według czasu trwania filmu:

3:58 – okupacja sowiecka Kolna w latach 1939-1941, wywózka mieszkańców na Sybir, zorganizowana akcja wysyłania paczek żywnościowych dla deportowanych (kasza, mąka, słonina, cebula),

8:32 – jak wykonano sztandar ZWZ podczas okupacji (Związek Walki Zbrojnej - z tej organizacji powstała Armia Krajowa - armia polskiego państwa podziemnego) – na ten sztandar przysięgali żołnierze Armii Krajowej z Kolna i okolicznych wiosek.

14:22 – nasłuch radiowy, biuletyn informacyjny, kurs radiotelegraficzny prowadzony przez Edmunda (Mundka) Zakrzewskiego,

22:33 – sabotaż – polewanie wodą zboża wysyłanego do Prus Wschodnich, dosypywanie piasku do zboża, aby zgadzała się waga zboża, który miał oddać rolnik według wyznaczonego kontyngentu przez niemieckiego okupanta,

25:01 – wiersz o Katyniu.

27:30 – wyszywanie orzełków dla partyzantów,

30:39 – o burmistrzu okupowanego Kolna Mieczysławie Torbiczu, żołnierzu AK,

31:10 – sporządzanie fałszywych dokumentów tożsamości,

36:08 – o partyzantach,

38:06 – o śmierci Czesława Kulągowskiego podczas nasłuchu radiowego wskutek zdrady,

38:24 – jak Tadeusz Butler został żołnierzem Armii Krajowej.

Film ten wraz z banerem przedstawiającym sztandar wyszyty w okupowanym przez Niemców Kolnie oraz tekst przysięgi, którą składali żołnierze zakonspirowanego wojska polskiego są cenną lekcją historii do upowszechnienia w szkołach, bibliotekach i centrach kultury w mieście oraz powiecie kolneńskim.

Opis okoliczności przysięgi żołnierza Armii Krajowej, Tadeusza Butlera, pseudonim „Bum”, który mieszkał w Kolnie (obecnie województwo podlaskie). W roku 2016 pan Tadeusz Butler opowiedział mi jak przysięgał podczas okupacji niemieckiej Było ich 7 młodych, których traktowano jako rezerwę, która miała, w razie potrzeby, zastąpić starszych żołnierzy. Spotkanie nastąpiło we wsi Czerwone, kilka kilometrów od Kolna. Przychodzili na umówione miejsce pojedynczo aby nie wzbudzić zainteresowania innych osób. Nie było to w centrum wsi, lecz w gospodarstwie na uboczu – w kolonii Czerwonego.

Dokładnego miejsca Pan Butler już nie był w stanie określić . Wprowadzono ich do piwnicy, gdzie na stoliku zamiast obrusa był sztandar organizacji, wyszyty podczas okupacji. Widok sztandaru zaskoczył Pana Butlera, gdyż niektóre elementy widział w swoim domu rodzinnym, w którym była pracownia krawiecka.

Drugim zaskoczeniem było pytanie – jakie pseudonimy przyjmujecie. Nie był na to przygotowany i zniecierpliwiony prowadzący nie mogąc doczekać się odpowiedzi, powiedział, że będziesz nazywał się „Bum”. Dlaczego „Bum” tego Pan Butler nie wiedział, przypuszczał, że mogło mieć związek z tym, że do przysięgi było ich siedmioro, a „7” to była ważna liczba, w popularnej przed wojną grze „Bum”.

Zapamiętał i zapisał Adam Przyborowski

Zdjęcie sztandaru z Kolna zostało zachowane w zbiorach Zbigniewa Szydłowskiego z Kolna i znajduje się na okładce Zeszytów Kolneńskich (nr 7, grudzień 2012).