NIK wykryła szereg nieprawidłowości w inwestycjach z RFIL

Naruszenia przepisów techniczno-budowlanych, nieprawidłowości w wydatkowaniu i rozliczaniu środków, niedopatrzenia terminów i przeoczenia zmian w przepisach – to główne nieprawidłowości wykryte przez NIK po przeprowadzeniu kontroli inwestycji zrealizowanych ze środków Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych.

NIK opublikowała raport z kontroli inwestycji sfinansowanych z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych w woj. kujawsko-pomorskim. Kontrolą objęto dwa starostwa powiatowe i osiem urzędów gmin badając w nich 10 inwestycji o łącznej wartości 75,3 mln zł, na które przekazano dofinansowanie z RFIL w łącznej kwocie 32,7 mln zł.

Według NIK skontrolowane inwestycje wpisywały się w założenia programu i dotyczyły budowy lub przebudowy obiektów użyteczności publicznej bliskich ludziom, takich jak placówki społeczno-kulturalno-oświatowe czy ośrodki wsparcia. 

Mimo to, zdaniem Izby, w 8 z 10 przypadków przygotowanie przez jst do realizacji inwestycji przebiegało nieprawidłowo. Jak przekazali kontrolerzy, samorządy w niewystarczającym stopniu nadzorowały etap planowania tych inwestycji.

Niewłaściwy nadzór nad inwestycjami skutkował m.in. wystąpieniem błędów w dokumentacji i zamówieniach na roboty budowlane. W innych przypadkach nie ustanowiono inspektorów nadzoru we wszystkich wymaganych branżach oraz nie zabezpieczono rzetelnie interesów inwestorów.

„W dwóch przypadkach przed zawarciem umów na roboty budowlane inwestorzy nie uzyskali niezbędnych pozwoleń i decyzji wymaganych do realizacji inwestycji. Na skutek tego doszło do bezprawnego rozpoczęcia robót” – napisała NIK.

Czas realizacji inwestycji

Wątpliwości NIK wzbudził też czas realizacji inwestycji. Izba przekazała, że zasadniczy zakres rzeczowy robót w ramach badanych inwestycji dofinansowanych z RFIL został zrealizowany przez samorządy, jednak tylko w jednej inwestycji prace zakończyły się zgodnie z harmonogramem.

„W przypadku pozostałych dziewięciu dokonano zmian harmonogramu realizacji robót budowlanych polegających na przesunięciu ostatecznego terminu ich wykonania”- czytamy w raporcie. W pięciu przypadkach zmiany te były wynikiem czynników niezależnych od inwestorów, w trzech spowodowane były błędami w dokumentacji projektowej oraz wynikającą z nich koniecznością wykonania robót dodatkowych, w jednym przypadku konsekwencją niewłaściwego przygotowania inwestycji.

Nierzetelny odbiór

Oględziny dokonane przez kontrolerów NIK ujawniły, że w przypadku sześciu inwestycji roboty budowlane były wykonane w sposób niezgodny z przepisami, w tym z przepisami techniczno-budowlanymi. Roboty zostały w tych przypadkach odebrane bez uwag.

„NIK stwierdziła również nierzetelny odbiór dokumentacji powykonawczej. Inwestor w trzech przypadkach odebrał bez uwag dokumentację, która nie spełniała wymogów prawa budowlanego, m.in. z uwagi na niekompletność lub niespójność”- czytamy w komunikacie.

Środki wydatkowane i rozliczane nieprawidłowo

Po przeprowadzeniu kontroli NIK poinformowała, że sześć jednostek samorządu terytorialnego nie opracowało planu finansowego dla wydzielonego rachunku oraz nie przedłożyło informacji o wykonaniu tego planu. W trzech samorządach nieprawidłowo klasyfikowano wydatki, a w sześciu kolejnych nierzetelnie sporządzano lub przekazywano nieterminowo informacje o wykorzystaniu środków z RFIL.

Ponadto w żadnej ze skontrolowanych jednostek realizacja inwestycji dofinansowanych z programu nie była poddana kontroli wewnętrznej i audytom.

„W ocenie NIK brak audytów i kontroli wewnętrznych – wobec skali i charakteru stwierdzonych nieprawidłowości – świadczy o braku właściwego nadzoru nad planowaniem, przygotowaniem i realizacją inwestycji, a także wydatkowaniem i rozliczaniem środków dofinansowania otrzymanego z RFIL” – przekazała Izba.

W wyniku kontroli NIK złożyła wnioski do wójtów, burmistrzów, prezydentów miast i starostów o dokonanie przeglądu skuteczności systemu kontroli zarządczej pod kątem sprawowania nadzoru w obszarze procesów inwestycyjnych, przestrzeganie minimalnych ustawowych wymagań w zakresie dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami w nowo budowanych oraz przebudowywanych obiektach użyteczności publicznej oraz przestrzeganie zasad wydatkowania środków pozyskiwanych ze źródeł zewnętrznych.

Rządowy Fundusz Inwestycji Lokalnych to program ustanowiony w 2020 r., w ramach którego rządowe środki trafiały do gmin, powiatów i miast w całej Polsce na inwestycje bliskie ludziom. W sumie RFIL wypłacił samorządom w całym kraju ponad 13 mld złotych. Wsparcie było bezzwrotne i pochodziło z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19. 

mc/