Budżety gmin zasilą miliony z kar środowiskowych. Jest projekt ustawy

Zmianę mechanizmu redystrybucji nadwyżek dochodów samorządów z tytułu opłat i kar związanych z korzystaniem ze środowiska – zakłada projekt ustawy przygotowany przez sejmową komisję petycji. 

Komisja ds. Petycji złożyła w Sejmie projekt nowelizacji ustawy Prawo ochrony środowiska, która ma umożliwić gminom i powiatom uzyskującym dochody z tytułu opłat i kar określonych w art. 402 ust. 4, 5 i 6 ustawy na pozostawienie wyższej kwoty środków w ich dyspozycji. 

Chodzi o dochody z tytułu opłat i kar związanych m.in. usunięciem drzew i krzewów oraz ze składowaniem i magazynowaniem odpadów. Obecnie jeśli są one większe niż 10-krotność średniej krajowej dochodów z roku poprzedniego przypadających na jednego mieszkańca, to samorząd przekazuje nadwyżkę z tytułu tych dochodów do właściwego wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska. 

Projekt, który jest reakcją komisji na petycję Związku Powiatów Polskich, zakłada zwiększenie tego limitu do 15-krotności średniej krajowej dochodów na jednego mieszkańca. 

W petycji wskazano, że w okresie od 2010 r. do 2019 r. średnia krajowa dochodów na jednego mieszkańca z tytułu wskazanych opłat zmalała z kwoty 5,18 zł do 2,36 zł, co oznacza poważne zmniejszenie dochodów gmin i powiatów z tego tytułu. Jak wynika z wyjaśnień Ministra Klimatu i Środowiska, kwoty odprowadzane do wojewódzkich funduszy utrzymywały się nominalnie na zróżnicowanym poziomie i przykładowo w 2018 r. wynosiły 92,9 mln zł, w 2019 r. 78,9 mln zł, a w 2020 r. 123,7 mln zł, jednakże w ujęciu procentowym oznaczało to stały wzrost udziału tych nadwyżek w globalnych przychodach funduszy — z 13% do 18% w latach 2015-2020. 

Oznacza to, że udział nadwyżek dochodów gmin w ich wpływach z opłat i kar środowiskowych wynosił od niewiele ponad 1% do nawet ponad 100%. Przykładowo gmina Powidz przekazała w kolejnych trzech latach do wojewódzkich funduszy z tytułu nadwyżek 86%, 88% i 92% swoich wpływów z opłat i kar środowiskowych. Natomiast udział nadwyżek dochodów powiatów w ich wpływach z opłat i kar środowiskowych kształtował się na poziomie od 22% do prawie 100%. 

Związek Powiatów Polskich podkreślił, że podwyższenie wspomnianego limitu prowadziłoby do bardziej sprawiedliwego podziału środków z tytułu opłat i kar środowiskowych pomiędzy gminy i powiaty a wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Zdaniem autorów wejście w życie projektowanych zmian spowoduje „bardziej sprawiedliwy podział środków pozyskiwanych z tytułu opłat i kar środowiskowych, co pozwoli gminom i powiatom na większe, a tym samym bardziej skuteczne finansowanie przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska w miejscu gdzie powstają szkody”. 

Autorzy projektu zwrócili uwagę, że duże zróżnicowanie kwot odprowadzanych do wojewódzkich funduszy w przeszłości, w poszczególnych latach, nie pozwala na wiarygodne, pogłębione szacowanie kwoty dodatkowych przepływów finansowych. „Można jedynie szacować, że dodatkowe środki, które pozostaną w dyspozycji gmin i powiatów, to prawdopodobnie ok. 20-30% odprowadzanych obecnie nadwyżek” - wskazano. 

Nowa ustawa miałaby wejść w życie 1 stycznia 2025 r.

mp/